Đau bụng trên khi hít thở sâu thường là dấu hiệu của viêm màng phổi, trào ngược dạ dày-thực quản (GERD), bệnh túi mật, hay vấn đề cơ xương ngực. Tình trạng này cần được chú ý, nhất là khi cơn đau đi kèm khó thở, đau lan ra vai, hoặc tim đập nhanh.
Viêm màng phổi (Pleurisy) là nguyên nhân phổ biến nhất trong nhóm bệnh hô hấp. Đau thường sắc, nhói và tăng khi ho hay hắt hơi. Trái lại, GERD gây cảm giác nóng rát, ép ngực và thường tệ hơn khi nằm sau ăn. Nếu bạn hoặc người thân bị ho lâu ngày, hen suyễn nặng hơn, GERD có thể là thủ phạm ngầm.
Bệnh túi mật, như sỏi mật hay viêm túi mật, cũng gây đau bụng trên phải, lan ra ngực. Với người lớn tuổi, triệu chứng có thể không điển hình, nên rất dễ nhầm lẫn với bệnh tim. Căng cơ ngực hoặc viêm sụn sườn lại khiến đau tăng khi đổi tư thế hoặc ấn vào vùng bị đau.
Để phân biệt, hãy chú ý:
Nếu đau xuất hiện đột ngột, dữ dội, kèm khó thở hoặc tim đập nhanh — hãy gọi cấp cứu ngay. Còn nếu đau âm ỉ trong vài ngày, tốt nhất nên gặp bác sĩ để khám kỹ hơn, có thể cần xét nghiệm máu, siêu âm, hoặc chụp CT để loại trừ nguyên nhân nguy hiểm.
Cách phân biệt đau bụng trên khi hít thở sâu do phổi, dạ dày hay cơ là nhờ vào đặc điểm cơn đau và triệu chứng đi kèm.
Nếu đau nhói, sắc, tăng lên rõ rệt khi ho hay hít sâu, kèm khó thở hoặc sốt, khả năng cao liên quan đến phổi hoặc màng phổi (ví dụ: viêm màng phổi, xẹp phổi, viêm phổi).
Trong khi đó, đau từ hệ tiêu hóa thường kèm cảm giác nóng rát, đầy hơi, buồn nôn hoặc đau bụng sau ăn, như trào ngược, viêm túi mật, hoặc loét dạ dày. Mặc dù không trực tiếp gây đau khi hít sâu, nhưng những chuyển động cơ hoành khi thở sâu có thể làm cơn đau vùng bụng trên trở nên rõ hơn.
Ngược lại, nếu đau tăng khi sờ vào vùng đau hoặc khi xoay người, vươn vai, bạn nên nghĩ đến nguyên nhân cơ xương như viêm sụn sườn hay căng cơ. Đặc biệt, herpes zoster (giời leo) cũng có thể gây đau kiểu rát theo dải thần kinh, đôi khi bị nhầm lẫn với đau nội tạng.
Nếu bạn không chắc chắn nguyên nhân, hãy theo dõi kỹ các dấu hiệu kèm theo như sốt, ho, khó thở, buồn nôn, hoặc sờ đau rõ. Việc đến khám bác sĩ để được siêu âm, chụp X-quang hoặc làm xét nghiệm sẽ giúp xác định đúng nguyên nhân và tránh bỏ sót các bệnh nguy hiểm như thuyên tắc phổi hoặc viêm màng tim.
Nhận tư vấn từ Chuyên gia Hô hấp -- Giải pháp cá nhân hóa cho bạn
Nếu bạn bị hít thở sâu mà đau nhói bụng trên, hãy theo dõi dấu hiệu "cờ đỏ": sốt trên 38.3°C, khó thở, đau lan lên ngực hoặc vai, hoặc cơn đau không giảm sau 48 giờ. Những dấu hiệu này có thể báo hiệu viêm túi mật, nhiễm trùng đường mật, hoặc bệnh lý nghiêm trọng cần được bác sĩ kiểm tra ngay.
Nếu bạn có tiền sử bệnh tiêu hoá (như trào ngược dạ dày, viêm tụy, sỏi mật) hoặc bệnh hô hấp (hen suyễn, COPD), hãy đặc biệt lưu ý khi đau bụng xuất hiện lúc hít thở sâu. Những người có tiền sử như vậy có nguy cơ cao bị kích ứng cơ hoành hoặc tổn thương vùng bụng trên do các bệnh lý nền.
Để tự đánh giá tại nhà, hãy theo dõi nhiệt độ, mức độ đau theo thang điểm 10, sự lan toả hoặc thay đổi của cơn đau, và mức SpO₂ nếu có thiết bị đo. Nếu đau tăng dần hoặc kèm các dấu hiệu bất thường, đừng trì hoãn việc đi khám. Các bác sĩ khuyên rằng cơn đau bụng trên có liên quan đến hô hấp là không nên xem nhẹ, nhất là khi chăm sóc người lớn tuổi hoặc người có bệnh nền hô hấp.
Nếu người thân bị đau nhói bụng trên khi hít thở sâu, bạn có thể theo dõi và hỗ trợ an toàn tại nhà trong vòng 48 giờ với 3 nhóm biện pháp: luyện thở, theo dõi chỉ số, và chăm sóc chế độ ăn.
1. Kỹ thuật thở giúp giảm đau và cải thiện oxy
Hướng dẫn người bệnh thực hiện thở mím môi (pursed-lip breathing) 3–5 lần/lượt, tránh làm quá sức. Dùng ống đo phổi (incentive spirometer) để tập thở sâu mỗi 1–2 giờ khi tỉnh. Nếu nằm được, hãy thử thở bụng ở tư thế thoải mái, kết hợp thư giãn vai gáy.
2. Theo dõi SpO2 & tư thế nằm
Dùng máy đo SpO2 nhiều lần/ngày, đặc biệt khi có cơn đau hoặc mệt bất thường. Nếu SpO2 xuống dưới 94%, có thể hướng dẫn người bệnh nằm sấp (proning) từng đợt nếu chịu được. Lưu ý: tránh nằm sấp sau ăn 1 giờ và không áp dụng nếu có bệnh tim nặng, đang mang thai hoặc gãy xương.
3. Ăn uống nhẹ nhàng, chia bữa nhỏ
Thay vì ăn 3 bữa lớn, hãy chia thành 4–6 bữa nhỏ, nhai chậm và không nằm ngay sau ăn. Ăn quá no có thể làm đau bụng nặng thêm khi hít thở sâu do áp lực lên cơ hoành.
Gọi cấp cứu nếu:
Hãy tuân thủ hướng dẫn từ bác sĩ hoặc chuyên viên hô hấp nếu có. Tự chăm sóc đúng cách có thể ngăn ngừa biến chứng nghiêm trọng.
Không phải lúc nào đau bụng trên khi hít thở sâu cũng là dấu hiệu nguy hiểm, nhưng biết cách lắng nghe cơ thể sẽ giúp bạn và người thân yên tâm hơn. Hãy chủ động ghi lại triệu chứng, theo dõi tần suất và cường độ, và đừng ngần ngại hỏi ý kiến bác sĩ nếu nghi ngờ điều gì đó bất thường. Medjin luôn đồng hành cùng bạn trong hành trình chăm sóc sức khỏe hô hấp tại nhà – để mỗi hơi thở là một bước tiến đến sự an tâm.
Thiết bị Thở Phù hợp cho Gia đình -- Chuyên dụng, an toàn, tiết kiệm chi phí
Bùi Thị Hiên - Chuyên gia Điều dưỡng với hơn 5 năm kinh nghiệm trong chăm sóc sức khỏe và hướng dẫn sử dụng thiết bị y tế.
