Giấc ngủ REM là gì? Liên quan thế nào đến mất ngủ và lú lẫn?

Giấc ngủ REM là gì và tại sao quan trọng?

REM là giai đoạn ngủ sâu có chuyển động mắt nhanh, đóng vai trò then chốt trong trí nhớ, cảm xúc và sự linh hoạt của não bộ. Giai đoạn này chiếm 20–25% tổng thời gian ngủ của người lớn, với hoạt động não tăng vọt, giấc mơ sống động và cơ thể gần như tê liệt để ngăn cử động theo giấc mơ.

REM khác biệt ra sao so với các giai đoạn ngủ khác? Dưới đây là bảng so sánh nhanh:

Vì sao REM quan trọng, nhất là với người cao tuổi? REM giúp củng cố trí nhớ kỹ năng, giảm căng thẳng và hỗ trợ sự mềm dẻo thần kinh – yếu tố quan trọng để phòng ngừa lú lẫn và suy giảm nhận thức. Khi REM giảm mạnh (do mất ngủ, ngưng thở khi ngủ...), nguy cơ sa sút trí tuệ và bệnh lý não như Alzheimer có thể tăng lên rõ rệt.

Ngủ đủ REM – ngủ lành mạnh. Người trưởng thành nên đảm bảo từ 90–120 phút REM mỗi đêm. Thiếu REM thường không biểu hiện rõ ràng nhưng ảnh hưởng tích tụ theo thời gian, khiến cảm xúc dễ dao động, giảm tập trung và trí nhớ kém đi.

Thiếu ngủ REM biểu hiện như thế nào?

Thiếu ngủ REM biểu hiện qua những triệu chứng rõ ràng về trí nhớ, hành vi và cảm xúc, đặc biệt phổ biến ở người lớn tuổi, người mắc stress hoặc hội chứng ngưng thở khi ngủ.

Mất ngủ kéo dài, lú lẫn ban ngày và hành vi bất thường trong mơ là dấu hiệu bạn không đạt đủ giấc ngủ REM – một giai đoạn ngủ thiết yếu cho hồi phục não bộ.

Giấc ngủ REM bị gián đoạn sẽ khiến trí nhớ suy giảm, khó học tập và dễ mắc lỗi đánh giá, do sự kết nối giữa hồi hải mã và vỏ não trước trán bị ảnh hưởng.
Bạn có thể thấy mình trở nên dễ cáu gắt, phản ứng thái quá hoặc gặp khó khăn khi giải quyết vấn đề, đặc biệt nếu đang trải qua áp lực tâm lý hoặc ngủ dưới 6 tiếng mỗi đêm.

Ngoài ra, hành vi nguy hiểm khi mơ như la hét hoặc đánh đập có thể là do rối loạn hành vi REM – dấu hiệu sớm của bệnh Parkinson hoặc sa sút trí tuệ.

Ngưng thở khi ngủ và tuổi tác là hai yếu tố làm giảm chất lượng REM, gây mệt mỏi ban ngày, dễ nhầm với trầm cảm hoặc sa sút trí tuệ.

Hãy lưu ý: nếu bạn hoặc người thân có các dấu hiệu này, kiểm tra giấc ngủ bằng polysomnography là bước chẩn đoán quan trọng.

Việc giảm stress, cải thiện môi trường ngủ và điều trị ngưng thở bằng CPAP có thể giúp cải thiện rõ rệt các triệu chứng mất ngủ và lú lẫn do thiếu REM.

Nguyên nhân nào gây ra tình trạng ngủ REM kém ở người lớn tuổi hoặc người mắc bệnh mãn tính?

Rối loạn giấc ngủ REM ở người lớn tuổi hoặc mắc bệnh mãn tính thường do sự suy giảm chức năng não, bệnh nền và tác động từ thuốc men hoặc môi trường, dẫn đến lú lẫn, mất ngủ và làm trầm trọng thêm các bệnh lý sẵn có.

Khi lão hóa, não bộ dần mất khả năng duy trì giấc ngủ REM: vùng vỏ não trước trán teo lại, melatonin giảm, đồng hồ sinh học bị lệch pha. Những thay đổi này khiến REM bị rút ngắn và dễ bị gián đoạn. Nếu có thêm bệnh như COPD hoặc ngưng thở khi ngủ, tình trạng thiếu oxy trong REM càng làm giấc ngủ kém sâu và hay tỉnh giấc giữa đêm.

Nhiều loại thuốc làm mọi thứ tệ hơn: benzodiazepine, theophylline, thuốc chẹn beta đều làm giảm hoặc trì hoãn REM. Nếu có sử dụng rượu lâu dài, REM có thể chỉ còn chiếm 18–22% tổng thời gian ngủ, gây mệt mỏi và ảnh hưởng trí nhớ. Đáng tiếc là các thiết bị đeo tay hoặc đo giấc ngủ thường đánh giá sai REM ở người cao tuổi tới 40%, khiến khó phát hiện đúng vấn đề.

Nếu bạn thấy cha mẹ hay người thân lớn tuổi hay lú lẫn, ngủ chập chờn hay mệt mỏi ban ngày, hãy cân nhắc kiểm tra chuyên sâu về giấc ngủ REM. Điều này đặc biệt quan trọng nếu họ đang dùng thuốc hoặc có bệnh mãn tính.

Cách cải thiện giấc ngủ REM ở người lớn tuổi

Để cải thiện giấc ngủ REM ở người lớn tuổi, người chăm sóc nên áp dụng các chiến lược khoa học giúp ổn định nhịp sinh học, giảm kích thích về đêm và hỗ trợ hô hấp hiệu quả. Điều này đặc biệt quan trọng với người bị mất ngủ, lú lẫn hoặc rối loạn giấc ngủ liên quan đến tuổi tác.

1. Tối ưu hóa thời gian ngủ:

• Giữ thời gian đi ngủ và thức dậy ổn định (lệch tối đa 1 giờ).
• Hạn chế ngủ trưa quá 30 phút và sau 3 giờ chiều.
• Thiết lập “giờ đi ngủ” nhẹ nhàng 60 phút trước khi ngủ: đọc sách, duỗi cơ.

Gợi ý: Sử dụng bảng lịch trực quan hoặc thiết bị đeo tay theo dõi giấc ngủ.

2. Điều chỉnh ánh sáng hợp lý:

• Tắm nắng sáng sớm 30–60 phút sau khi thức dậy.
• Tắt ánh sáng xanh ít nhất 2 tiếng trước khi ngủ; ưu tiên đèn vàng hoặc chế độ đêm.

Số liệu: Mô hình ánh sáng đúng giờ giúp cải thiện 91% chất lượng giấc ngủ ở người cao tuổi.

3. Hướng dẫn thư giãn và điều hòa nhịp thở:

• Thử kỹ thuật thở 4-7-8 vào giờ đi ngủ.
• Thực hiện giãn cơ dần dần từng nhóm cơ.

Gợi ý: Kết hợp cùng ứng dụng âm thanh thiền, đã có 72% tuân thủ trong nhóm sa sút trí tuệ.

4. Hỗ trợ sử dụng máy CPAP hiệu quả:

• Lựa chọn mặt nạ phù hợp (ví dụ: gối mũi, khóa tháo nhanh).
• Theo dõi dữ liệu sử dụng: ít nhất 4 giờ/đêm, 70% số đêm/tuần.

Khắc phục: Dùng máy tạo ẩm, giải mẫn cảm nếu cảm thấy ngộp thở.

5. Khi nào cần đến bác sĩ chuyên khoa giấc ngủ:

6. Sử dụng công nghệ theo dõi từ xa:

• Thiết bị EEG không dây đạt 91% tỷ lệ sử dụng.
• Bài kiểm tra nhận thức từ xa: 79–97% đầy đủ dữ liệu sau 8 tuần.
• REM liên quan chặt chẽ tới khả năng tập trung (p < 0.01).

7. Tác động tổng thể từ can thiệp đa chiều:
Nghiên cứu 2025 cho thấy:

• Tăng 23% hiệu quả giấc ngủ
• Giảm 15% tốc độ suy giảm nhận thức

Người chăm sóc nên phối hợp cùng bác sĩ và theo dõi liên tục, đặc biệt khi người bệnh dùng nhiều loại thuốc hoặc có giới hạn về vận động.

Hiểu về REM không chỉ giúp bạn giải mã vì sao người thân thường ngủ chập chờn hay tỉnh giấc giữa đêm — mà còn mở ra hướng đi cụ thể để cải thiện sức khỏe tinh thần lẫn thể chất. Giấc ngủ chất lượng không tự nhiên mà có, nhưng bạn hoàn toàn có thể tạo điều kiện lý tưởng bằng cách chọn lựa thiết bị hỗ trợ hô hấp phù hợp. Hãy để Medjin cùng bạn chăm sóc giấc ngủ, từ sự đồng cảm đến giải pháp khoa học: https://maythomini.vn. Một đêm ngủ sâu, là một ngày sống trọn.